Навигация
Навигация
Главная
Форумы
Ссылки
Лучшее на сайте
Контакт
Поиск
Карта сайта
Что нового на сайте?

Новости от ...
Intex-press
Наш край
БГИК
baranovichi.by
baranovichy.by
БарЭнц

Библиотека
Новости
Статьи
ЧАВО
Фотогалерея
Интересные факты
Афоризмы
Анекдоты

Download
Скачать

Сотрудничество
Расскажи другу!

О сайте
Темы форума
Новые темы
Для розыска людей и поиска свидетелей.
Книга жалоб
Рекомендую
Сходил в магазин
Рецепты
Обсуждаемые темы
Сходил в магазин [33]
Кошаки [32]
Книга жалоб [15]
Достопримечательности [15]
Банки [13]
Последние статьи
Игорь Матвеев - Детские песни 7920
Барыс Кіт: Я заўжды называў сябе беларусам 12465
Утонут ли Барановичи? 9531
Бомбой по Барановичам 10315
Список белорусских Интернет-радиостанций 14312
«Звезда»... Без шума и фанфар 10368
Страшный сон белоруса 10980
Единственная в Беларуси треугольная церковь - в Барановичском районе 18557
Самы прыгожы прыпынак Беларусі 13724
Новые веб-ссылки
Загадкавы Наваградак. Забытая сэнсацыя. ВІДЭА 1739
Призраки и летающие предметы 1250
Новогрудок 1352
Этому парню из Барановичей 23, у него 60 человек в штате, и он нацелен заработать $3 млн в этом г... 2102
Битва баянистов в электричке Минск-Барановичи 1616
В Пинске расследуют гибель 14-летнего подростка, который жаловался на высокую температуру... 1595
vovremia.com 2042
"Додушили". Почему 15-летний школьник из Барановичей решил свести счеты с жизнью... 1716
«Это было похоже на скорпиона». Пострадавший мужчина выписан из больницы, животное тоже в порядке... 3056
Под Барановичами Renault насквозь "прошило" отбойником 2074
Загадкі аднаго вянчання: гальшанская князёўна Соф'я і кароль польскі Ягайла
Сёлета спаўняецца 590 гадоў, як у Новагародку браў свой чацвёрты шлюб 70-гадовы кароль польскі і найвышэйшы князь літоўскі Ягайла з 17-гадовай князёўнай Соф'яй Гальшанскай.

Часам гісторыкі любяць звяртацца не толькі да невядомых фактаў, каб выказаць свой пункт погляду, а нават да ўжо вядомых. Датычыць гэта і гістарычных дат. У абсалютнай большасці публікацый пра Ягайлу годам яго нараджэння называецца 1351 альбо 1352. Гэта засведчылі як нашыя, так і замежныя даследчыкі. Аднак апошнім часам у польскай навуковай літаратуры сустракаецца іншая дата, і звязана гэта акурат са шлюбаваннем караля польскага ў Новагародку. Гаворыцца, праўда, без спасылак на адпаведныя дакументы, што 60-гадовы, а не 70-гадовы Ягайла браў шлюб з Соф'яй Гальшанскай. Ну, ды хай сабе: мо ў спрэчцы і сапраўды народзіцца ісціна.

Штосьці падобнае і з датай шлюбавання. У гістарычных крыніцах называюцца дзве: 4 і 24 лютага 1422 года. Паколькі большасць сведчанняў за 24 лютага, то і я таксама прытрымліваўся гэтай даты, калі пісаў раман "Каралева не здраджвала каралю, альбо Каралеўскае шлюбаванне ў Новагародку". Такім чынам, сёлета спаўняецца 590 гадоў, як гальшанская княжна Соф'я — сярэдняя з трох дочак князя Андрэя Іванавіча Гальшанскага і Аляксандры Дзмітрыеўны з роду Друцкіх — пабралася шлюбам з каралём польскім Ягайлам і неўзабаве стала каралевай польскай, далучылася да грона еўрапейскіх ўладных дамоў.

Шлюб гэты адбываўся ў нашым сённяшнім Навагрудку амаль праз 200 гадоў пасля таго, як горад з'яўляўся рэзідэнцыяй вялікага князя літоўскага і першага караля Вялікага Княства Літоўскага Міндоўга. 24 лютага 1422 года ў гэтым ужо не стольным горадзе сабралася столькі высокапасаднага люду з Княства і Каралеўства Польскага, што можна было падумаць: гісторыя робіць кругабег і да Новагародка вяртаецца былая сталічная велічнасць і значнасць. Ведама, такая непраўдападобная вестка агучыла ўсё наваколле — ад Вільні ажно да Кракава: тут задумаў браць свой чацвёрты шлюб сам кароль польскі і найвышэйшы князь літоўскі Ягайла. Гэта ён, калі быў толькі вялікім князем літоўскім і сваёй рэзідэнцыяй меў Крэўскі замак, прымаў у 1385 годзе высокапасадную дэлегацыю з польскай сталіцы. Польская шляхта прыехала ў далёкія землі, каб запрасіць Ягайлу стаць каралём. А каб прэтэндэнт не адмовіўся, прапанавалі 33-гадоваму вялікаму князю за жонку найпрыгажэйшую ў Еўропе 12-гадовую каралеву польскую Ядвігу. Шчаслівы Ягайла пераехаў у Кракаў, стаў жыць у каралеўскім Вавелі і спадзявацца на сына-спадчынніка, каб можна было законным чынам перадаць уладу.

Ды не спрыяў Ягайлу лёс. Ядвіга нарадзіла дачку, якая не пражыла і месяца, а адразу за ёй памерла і сама 25-гадовая Ядвіга. Аўдавелы кароль яшчэ двойчы намагаўся выпрабаваць лёс. 29 студзеня 1402 года ён пабраўся шлюбам з 21-гадовай нямкіняй Ганнай Цылейскай — дачкой графа Цыліі Вільгельма. Ганна нарадзіла яму дачку, якую назвалі Ядвігай. Але па спадчынным праве каралём мог стаць толькі сын, а не дачка. А 21 сакавіка 1416 года другая Ягайлава жонка адышла ў лепшы свет. Мінула каля года, і кароль мусіў жаніцца трэці раз. На гэты раз ён выбраў "простую польку" — удаву пасля двух мужоў Эльжбету Граноўскую-Пілецкую. Яна мела дзяцей ад ранейшых шлюбаў. Аднак ад шлюбу з Ягайлам дзетак не было. І зноў злы лёс не пашкадаваў Ягайлу. Праз тры гады сумеснага жыцця Эльжбеты не стала. На вачах усіх падданых знікала мара Ягайлы мець спадчыннікаў, каб не выпусціць каралеўскі жэзл у чужыя рукі.

Аднак не такі быў крэўскі выхаванец, каб складваць рукі і паддавацца лёсу. Ён задумаў ажаніцца чацвёрты раз. Ды не проста ўзяць чарговы шлюб, а зрабіць так, каб і лёс падпарадкаваць сабе, і ўсім даказаць, што вялікалітоўскія гаспадары могуць быць здатнымі ва ўсіх справах. І сямідзесяцігадовы Ягайла папрасіў свайго паплечніка, вялікага князя літоўскага Вітаўта пасватаць яму сямнаццацігадовую гальшанскую князёўну Соф'ю, якая тады жыла ў свайго дзядзькі Сямёна Дзмітрыевіча Друцкага, бо яе бацька памёр, калі Соф'і было ўсяго 5 гадкоў. Аднак на той час вельмі пільна сачылі за захаваннем звычаяў і традыцый. Меншая сястра не магла пайсці замуж раней за старэйшую. А старэйшую Васілісу не хацеў браць Ягайла. Каб задаволіць каралеўскі капрыз, давялося хуценька знайсці жаніха Васілісе.

Але і гэта не ўсе з прыдумак Ягайлы. Выбіраючы жонку са сваіх ліцвінскіх, то бок беларускіх зямель, ён спадзяваўся, што яна адвядзе караля ад бяздзетнасці. А каб гэты спадзеў стаў мацнейшым і больш надзейным, Ягайла вырашыў пабрацца шлюбам не ў стольным польскім Кракаве, а ў былой сталіцы Вялікага Княства Літоўскага, якая і яго самога выправіла ў каралеўскую дарогу, надзейна паставіла на крыло.

Вось і прыехаў ён з вялікай світай у заснежаны Новагародак, каб тут, на сваёй ліцвінскай, лічы беларускай, зямлі пабрацца шлюбам з дачкой гальшанскага князя Андрэя, таксама ліцвінкай. Пра тую памятную падзею дагэтуль усім наведнікам Навагрудка нагадвае памятная дошка ў Фарным касцёле, калісьці збудаваным Вітаўтам Вялікім, пастаўленая ў 1920-я гады (на польскай мове): "У гэтай святыні ў 1422 годзе Уладзіслаў Ягайла, кароль польскі і вялікі князь літоўскі, браў шлюб з Соф'яй, княжной гальшанскай, будучай маткай каралёў польскіх Уладзіслава Варненьчыка і Казіміра Ягелончыка. Кароль Казімір Ягелончык быў бацькам св. Казіміра і каралёў польскіх Яна Ольбрахта, Аляксандра, Жыгімонта І, а таксама Уладзіслава, караля венгерскага і чэшскага, і Фрыдэрыка, кардынала касцёла рымскага, прымаса Польшчы, дзедам Жыгімонта Аўгуста, апошняга з дынастыі Ягелонаў, якія на вышэйшую ступень магутнасці і славы ўзнеслі Каралеўства Польскае і Вялікае Княства Літоўскае".

Так гальшанская князёўна Соф'я стала не толькі каралевай польскай, але і маці каралёў, як называлі яе сучаснікі і пісьменнікі. Хіба ж не праўда? Зірніце яшчэ раз на пералік імёнаў і прозвішчаў, што на навагрудскай памятнай дошцы. Бачыце, колькі там розназямельных каралёў? І ўсе — ад Ягайлы і Соф'і Гальшанскай, выхаванцаў нашай, тутэйшай зямлі. Кажуць, што і дагэтуль у Еўропе няма ніводнага высокаўладнага дома, які ў сваёй спадчыннай гісторыі не меў бы Ягайлавых і Соф'іных каранёў.

Вось так шырока разгарнулася адна з магутных еўрапейскіх дынастый пасля ўдалага шлюбавання ў Новагародку. Каралеўская (польская, венгерская і чэшская) дынастыя Ягелонаў-Ягайлавічаў, адгалінаванне Гедымінавічаў панавала ў сярэднявечнай Еўропе з 1377 да 1572 года. Новагародскае шлюбаванне амаль два стагоддзі ўплывала на ход еўрапейскай палітыкі.

Хоць, што праўда, і з Соф'яй Гальшанскай у Ягайлы жыццё не было бясхмарным. Пасля нараджэння першынца Уладзіслава яе абвінавацілі ў здрадзе мужу, схапілі рыцараў, якія нібыта часцей за іншых наведвалі ложніцу (спальню) каралевы. Катавалі, дапытвалі. Ды адзін з іх — вось дзе сапраўднае рыцарства! — Генрык з Рогава і пад прымусам не мог паклёпнічаць. Ён цвёрда стаяў на сваім: "Каралева не здраджвала каралю!" І даказаў, і апраўдалі Соф'ю. І нарадзіла яна яшчэ двух сыноў, адзін з якіх неўзабаве памёр, а трэці Казімір (які называўся таксама Андрэем — у гонар свайго дзеда і Соф'інага бацькі Андрэя Гальшанскага) меў 13 дзяцей.

Вось такое яно — новагародскае шлюбаванне Ягайлы і Соф'і Гальшанскай.

Але чаму менавіта ў Новагародку, які з 1415 года быў рэзідэнцыяй праваслаўнага мітрапаліта Вялікага Княства Літоўскага, шлюбаваўся ў 1422 годзе католік кароль польскі, калі ўсе ранейшыя ягоныя шлюбы адбываліся ў Кракаве? Чаму трэба было незлічонай колькасці гасцей, вяльмож і дваровых людзей ехаць за блізкі свет — у нейкі недасяжны Новагародак, калі ўсе зручнасці і шляхецкі шык панавалі ў Кракаўскім Вавелі? Чаму наогул кароль выбраў нікому не вядомую Соф'ю з Гальшан, якую пасля ганарлівая польская шляхта назаве трохі здзекліва Сонкай?

Усе гэтыя пытанні хвалявалі мяне, калі задумваўся я пра нашу даўнюю агульную гісторыю, калі карцела нешта напісаць пра той далёкі, але вызначальны для нашай зямлі час. Пошук адказаў і прывёў да стварэння рамана "Каралева не здраджвала каралю, або Каралеўскае шлюбаванне ў Новагародку", першая частка якога — мастацкі твор, а другая — персаналіі, гарады, краіны, шмат у чым новая, "ачалавечаная", храналогія таго часу і тых падзей, якую я назваў "Ягайлаў часапіс".

Калі ж і вас зацікавілі ўсе гэтыя і шмат якія іншыя "чаму?", тады запрашаю да агульнага роздуму над нашай далёкай, але не прыцьмелай гісторыяй: будзем разам шукаць адказы.

Анатоль БУТЭВІЧ, Звязда
13.06.2012
Опубликовал admin 13.06.2012 15:15 · 0 комментариев · 48931 прочтений · Для печати
Комментарии
Нет комментариев
Добавить комментарий
Пожалуйста, зайдите на сайт для добавления комментария.
Рейтинг
Рейтинг доступен только для зарегистрированных пользователей.

Для участия в голосовании по рейтингу, пожалуйста, зайдите на сайт через форму входа или зарегистрируйтесь.

Нет данных для оценки
Гость
Имя пользователя:

Пароль:

 Запомнить меня! 


Забыли пароль?
Запросите новый
Календарь событий
ПнВтСрЧтПтСбВс
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

В ближайшие 5 дней
-  28 – Виселица для железнодорожников
-  28 – Родился В.Карват
-  28 – Певрый снег-2010
-  29 – День рождения Барановичей
-  29 – Первый снег
-  1 – Выход «Чырвонай звязды»
-  1 – Самый теплый день
-  1 – РУП БПХО стало ОАО
-  2 – Трагедия на перекрестке

НОВОЕ в скачивании
Г.Ярашэвіч - Вяселле 2333
Г.Ярашэвіч - На рыцарскім турніры 2197
Barry Sisters - Hava Nagila 2492
Е.Шаповалов - Биография 2576
Е.Шаповалов - Lucia de Lammermur 2195
Е.Шаповалов - Чарка на пасашок 2418
Е.Шаповалов - А ў поле вярба 2216
Эксклюзивъ - Вечная память 2265
П.Дробыш - Не покидай нас, святое дыханье! 2277
П.Дробыш - Солнца луч 2447
ТОП скачиваний
Е.Шаповалов - Биография 2576
Barry Sisters - Hava Nagila 2492
П.Дробыш - Солнца луч 2447
Е.Шаповалов - Чарка на пасашок 2418
Г.Ярашэвіч - Вяселле 2333
П.Дробыш - Не покидай нас, святое дыханье! 2277
Эксклюзивъ - Вечная память 2265
Е.Шаповалов - А ў поле вярба 2216
Г.Ярашэвіч - На рыцарскім турніры 2197
Е.Шаповалов - Lucia de Lammermur 2195
Афоризм
В отношении политиков и женщин действует старая пословица: "Слушайте, что они говорят, и делайте наоборот".
Интересный факт
«(Барановичи) очень динамичный город. И знаю, что если хочешь после работы проехаться по Барановичам, лучше этого не делать, потому что из-за плохой пропускной способности улиц в городе часто образуются пробки».
(А.Михалевич, юрист БНП)
Случайный анекдот
— Папа, а почему американцы говорят "восемнадцать — девяносто три" вместо "тысяча восемьсот девяносто три"?
— У них, сынок, до сих пор восьмибитные процессоры в головах.
Counter